Mentee gọi điện xin ý kiến về bài tiểu luận nhân kỷ niệm 50 năm ASEAN với Japan. Bạn là một sinh viên giỏi, nhiều thành tích học tập rèn luyện nhưng khả năng định vị bản thân và định hướng chưa được rõ ràng. Nên mình viết bài này để chia sẻ thêm góc nhìn về định vị cá nhân cho các bạn trẻ Việt Nam, đặc biệt là thế hệ GenZ trong bối cảnh ASEAN LÀ NHÀ!
Nếu mọi người còn nhớ cách đây hơn 10 năm (2012), tác phẩm “Xách ba lô lên và đi” của bạn Huyền Chip có hai tập, trong đó tập 1 có tựa đề: CHÂU Á LÀ NHÀ. Với mình, đó là một tác phẩm rất truyền cảm hứng cho người trẻ về khả năng hướng tầm nhìn rộng hơn, bên ngoài Việt Nam, để nắm bắt cơ hội trong sân chơi khu vực châu Á. 10 năm sau, ngồi ngắm đại dương từ du thuyền Genting Dream Cruises, mình ước sao nhiều bạn trẻ Việt Nam cũng sẽ có trải nghiệm: ASEAN là nhà.
Đâu đó 2 giờ bay
Bạn có biết điểm chung của các thủ đô Singapore, Kuala Lumpur, Bangkok, Phnom Penh, Vientiane là gì không? Là chỉ cách Tp.HCM cách tròm trèm 2 giờ bay. Xa hơn một tí là thủ đô Yangong hay Manila cũng chỉ nhích lên 30-50 phút. Và Bạn không cần bận tâm đến Visa khi bay đến các quốc gia này. Quá tiện phải không nào?
Để cho Bạn dễ hình dung, hồi xưa, mình từ phố núi Pleiku lọ mọ vào Sài Gòn đi học, 800km khoảng cách cần thời gian khoảng 12-13 tiếng trên xe khách. Cuộc sống bây giờ tiện nghi hơn nhiều. Nên với một khoảng thời gian ngắn hơn nhiều, Bạn có thể dịch chuyển từ nơi nói tiếng Việt rộn ràng qua hẳn một vùng đất mới, ngôn ngữ mới, văn hóa mới. Nói Thế giới có vẻ cao xa quá nhưng nếu nói ASEAN, hãy coi như đó như là “sân nhà” của Bạn! Đấu trên sân khách ta thường gặp bất lợi “lạ nước, lạ cái” chứ còn trên “sân nhà” thì chí ít chúng ta cũng quá quen địa hình, địa vật để tận dụng làm lợi thế cạnh tranh cho nhiều mục đích: đi du lịch mở mang tầm mắt, tìm việc làm trong ASEAN, đi thi đấu một bộ môn nào đó, đi du học,..
Lợi thế người Việt Nam trong sân chơi ASEAN
ASEAN thành lập vào ngày 08.08.1967 tại Thái Lan, với 5 thành viên ban đầu gồm Singapore, Malaysia, Indonesia, Philippines và Thái Lan. Trải qua hơn 55 năm hình thành và phát triển, cộng đồng thành viên ASEAN có quy mô dân số hơn 670 triệu dân, chiếm 9% dân số thế giới và đóng góp 6.4% GDP Toàn cầu. Vị trí của ASEAN đặc biệt quan trọng nơi luồng hàng hóa thương mại thế giới lưu chuyển qua lại mỗi ngày từ Đông sang Tây. Người dân ASEAN nói chung có nền văn hóa tương đồng, có sự thông hiểu lẫn nhau nên dễ dàng kết nối, hợp tác. Vậy người Việt Nam mình có lợi thế gì trong sân chơi ASEAN?
Lợi thế về vị trí: Ở vị trí thuận lợi về giao thông trời phú, Việt Nam cung cấp cảng nối dài cho Lào, Campuchia. Một hãng sản xuất máy ở Singapore sẽ cần thuê nhân viên Việt Nam để đi lắp đặt, bảo hành, bảo trì máy móc ở các nhà máy ở Việt Nam, Campuchia hay Thái Lan. Một công ty Trung Quốc muốn rút ngắn thời gian cung ứng hàng hóa ra thị trường có thể chọn một kho ngoại quan ở phía Nam Việt Nam, từ đó xuất hàng ra các nước lân cận trong vòng không quá 2 ngày làm việc. Việt Nam vẫn đang là điểm sáng trong khu vực châu Á về thu hút đầu tư nước ngoài. Việc nhiều tập đoàn lớn như Intel, Samsung, Apple, SK.. chọn vị trí đặt nhà máy tại Việt Nam phản ánh quá trình sàng lọc, chọn lựa vị trí chiến lược. Có thể ở bên trong, các Bạn không nhìn thấy rõ lợi thế này nhưng nhìn từ góc nhìn nhà đầu tư bên ngoài vào Việt Nam, Việt Nam là một đất nước thân thiện, nhiều cơ hội!
Lợi thế về sức trẻ và năng động: Văn hóa của ASEAN rất đa dạng nhưng nếu xét ở khía cạnh năng động, trẻ trung, ta dễ quan sát thấy một số nước không có được lợi thế lanh lẹ kiểu người Việt Nam mình. Nhìn chung, người Việt Nam mình có chế độ ăn ít béo, duy trì nhịp sống vận động tương đối tốt nên nhiều du khách vô cùng thích thú khi thả bộ ở phố cổ Hà Nội, ở phố đi bộ Nguyễn Huệ để thấy nhịp sống năng động rất riêng của người Việt Nam. Nếu được đào tạo và trao cơ hội, người Việt Nam thường chứng tỏ được năng lực của mình, minh chứng cụ thể qua các Hội thi tay nghề ASEAN.
Lợi thế về tính linh hoạt: Trong khu vực ASEAN, một số quốc gia có những giới hạn nhất định như không ăn thịt heo hay bò, không uống rượu bia, hạn chế chọn lựa của phụ nữ (ví dụ lập gia đình là ở nhà luôn để chuyên tâm lo cho chồng con,..) còn chúng ta thuộc hệ “nhạc nào cũng nhảy”, nên tính thích nghi của chúng ta rất cao.
Nhìn nhận lợi thế cộng nắm bắt diễn biến thị trường sẽ giúp chúng ta có nhiều chọn lựa hơn, đúng không nè?
Để Asean là nhà?
Chủ đề nóng nhất hiện nay có lẽ là chủ đề Việc làm. Sau các trào lưu:
“Từ chức hàng loạt” (Great Resignation) giai đoạn 2021 do tác động từ cuộc chiến Cô vy, người ta cần cuộc sống cân bằng và giá trị bản thân nhiều hơn.
“Nghỉ việc thầm lặng” (Quiet Quitting) – vẫn giữ hợp đồng lao động nhưng nhân viên làm việc thờ ơ, né tránh, từ chối tham gia các hoạt động gắn kết trong công việc, đặc biệt là ngoài giờ làm việc.
“Sa thải thầm lặng” (Quiet Firing): Âm thầm loại bỏ trách nhiệm, từ chối hỗ trợ, gạt bỏ thăng tiến để người lao động chán và tự bỏ việc.
Thì cơn bão Quiet Firing đang thổi mạnh ở Việt Nam. Trong 6 tháng đầu năm 2023, cả nước ghi nhận khoảng 100 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường. Nhiều doanh nghiệp lớn chọn các “đóng băng” tuyển dụng để ưu tiên cho sinh tồn.
Ở phía người lao động, mình có bạn đi học Thạc sỹ bên Anh về, chuyên ngành Business Analytics vốn đã rất “hot” trong thời gian vừa qua, nhưng về Việt Nam mấy tháng rồi vẫn chưa có việc. Một bạn khác vốn là dân lập trình có tiếng, lương trên 5,000 đô cả chục năm nay, tuần rồi khều nhẹ “Có gì cho em làm không?”. Những ví dụ cụ thể không cung cấp được bức tranh lớn, nhưng đâu đó phản chiếu tình hình lao động trong nước đang “bí lối ra”.
Mình nghĩ, nếu có tầm nhìn ASEAN là nhà, chắc các Bạn có thể có chọn lựa khác tốt hơn bằng cách hướng tầm nhìn ra thị trường ASEAN. Mình có những người Bạn, chủ công ty phần mềm, đang trên hành trình đưa phần mềm sang các quốc gia ASEAN lân cận. Trên tàu Genting Dream, có những bạn trẻ người Mã Lai hay Ấn Độ lắm, cầm sấp 20-30 hộ chiếu là biết đơn vị cung cấp dịch vụ tour cho người già đi chơi. Mình thấy những đoàn khách Bắc Âu 5-7 khách, toàn ngoài 70, tay run run cầm passport xếp hàng chờ nhập cảnh. Ắt là họ cần những hướng dẫn viên Việt Nam năng động. Trên Linked In, có những công ty tuyển dụng vị trí ở Thái Lan và sẵn sàng trả phí di chuyển cho người lao động ở Việt Nam. Cơ hội vẫn có với những ai chịu đi tìm!
Chúc Bạn sớm tìm được cơ hội cho chính mình trong sân chơi ASEAN.
Trân trọng và Yêu thương,